Zielonka w rolnictwie – co warto wiedzieć?
Zielonka to pasza, która składa się z zielonych części roślin. Jednak zielonka to nie tylko bogactwo mikro- i makroelementów, dzięki którym przeżuwacze unikają problemów z gospodarką pokarmowo-jelitową. Zielonki znajdują także szersze zastosowanie, na przykład jako biopaliwa. Co warto wiedzieć na temat produkcji, konserwacji i zastosowania zielonek? Zapraszamy do lektury!
Spis treści
Znaczenie zielonki w rolnictwie
Zielonka dostarcza bydłu, a także koniom składników odżywczych takich jak węglowodany, witaminy z grupy B czy beta-karoten, które to wspierają zdrowie zwierząt. Wysoka zawartość białka w zielonce pomaga uzyskać wysokiej jakości mleko i mięso, co przekłada się na lepszy wynik ekonomiczny gospodarstwa.
Uprawa zielonki jest jednak korzystna nie tylko ze względu na dobrostan zwierząt i kwestie wyniku ekonomicznego gospodarstwa rolnego. Zielonka jest także sprzymierzeńcem w walce o zachowanie środowiska naturalnego, gdyż bierze udział w procesie sekwestracji dwutlenku węgla, dzięki któremu nie dochodzi do emisji CO2 do atmosfery.
O czym warto wiedzieć, planując produkcję zielonki i chcąc uzyskać wysoko jakościowe plony?
Proces produkcji zielonki
Jak wygląda proces produkcji?
Wybór odpowiednich gatunków traw i roślin
Zielonki z przeznaczeniem na pasze objętościowe soczyste pozyskiwać można z różnego rodzaju upraw. Z TUZ (trwałych użytków zielonych), łąk i pastwisk, pozyskuje się trawy, na uprawach polowych hodować można rośliny strączkowe oraz wieloletnie rośliny motylkowe. Także rośliny zbożowe mogą służyć za paszę objętościową soczystą, przykładowo jęczmień, żyto czy kukurydza.
- Rodzaj traw dobiera się pod konkretne stanowisko i jego zasobność oraz rodzaj gleby (organiczna czy mineralna). Na rynku dostępnych jest wiele mieszanek nasion skomponowanych tak, aby uzyskany z nich na danym gruncie plon był jak największy. Przykładowo trawa kostrzewa łąkowa dobrze sprawdzi się na glebach żyznych i umiarkowanie wilgotnych, które mają średnio zwięzłą strukturę. Tymotka łąkowa z kolei dobrze wytrzymuje bardzo niskie, zimowe temperatury, jednak silnie szkodzą jej susze.
- Rośliny motylkowate uprawiane na zielonkę mogą rosnąć na różnych glebach, nie tylko żyznych. Jest to jeden z powodów, dla których popularność takich upraw wciąż rośnie. Dzięki palowemu systemowi korzennemu większość z nich dobrze radzi sobie na terenach suchych. Gleby o wysokiej i średniej jakości obsadza się łubinem białym, soją czy grochem pastewnym. Na glebach o niskiej jakości sprawdzi się łubin żółty.
- Mało wymagające jest także żyto zielonkowe, dzięki czemu opłaca się je uprawiać. Dzięki dobrze wykształconemu systemowi korzeniowemu roślina ta jest w stanie optymalnie wykorzystać substancje odżywcze z gleby oraz wilgoć zimową.
Optymalne warunki i czas siewu
Siew traw na TUZ przeprowadza się na początku wiosny, gdy wierzchnia warstwa gleby osiąga temperaturę umożliwiającą nasionom wykiełkowanie. Dla większości popularnych gatunków traw będzie to zakres temperatury 6-10°C. Uwaga, nie warto czekać na wyższe temperatury, gdyż wilgoć pozimowa, która jest wykorzystywana do wegetacji w tym przypadku, wyparuje.
Termin siewu żyta ozimego na zielonkę w naszym kraju jest zależny od regionu i warunków klimatycznych. W północno-wschodniej części Polski przypada czas ten na okres między 5-15 września. W zachodniej części kraju siew może być przeprowadzany od około 20 września do 5 października.
Jeśli chodzi o rośliny bobowate na zielonkę, to prym wiodą bezapelacyjnie koniczyna i lucerna.
- Koniczyna łąkowa pełni ważną funkcję w płodozmianie, jednak toleruje ona jedynie dobre, zwięzłe gleby o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym. Optymalny termin siewu dla koniczyny to pierwsza i druga dekada kwietnia. Należy mieć na uwadze, że młode rośliny motylkowe są bardzo wrażliwe na przymrozki.
- Podobnie jak koniczyna, także lucerna ma wysokie wymagania, jeśli chodzi o glebę. Roślina ta nie toleruje wysokiego poziomu wód gruntowych.
- Na słabe gleby z roślin bobowatych polecić można saradelę, która poradzi sobie nawet na piaszczystych terenach. Roślina ta ma wprawdzie wysokie wymagania wodne, ale potrafi wykorzystywać wodę z rosy i mgły. Saradela dobrze znosi także niskie temperatury do -5°C. Innymi gatunkami z roślin bobowatych na zielonkę, które także poradzą sobie na słabych glebach, są lędźwian czy esparceta siewna.
Wydajne nawożenie zielonki
Jak nawozić uprawy zielonkowe? Nawożenie należy dopasować do gatunku roślin oraz zasobności gleby. Dodatkowo warto stosować najnowocześniejszą technologię, która zoptymalizuje to zadanie. Taką optymalizację gwarantują nowoczesne opryskiwacze i rozsiewacze, precyzyjnie dobierające dawkę nawozu wg potrzeb. Czy każdy ciągnik może współpracować z takimi maszynami? Nie, nie każdy, jednak traktory Landini wyposażone w standard ISOBUS, umożliwiający skuteczną komunikację między maszynami, wydajne nawożenie czy nawet chemiczne odchwaszczenie TUZ oraz obniżenie kosztów.
Konserwacja zielonki
Po skoszeniu zielonkę należy zakonserwować. Można to zrobić, susząc ją lub kisząc.
Suszenie zielonki na siano
Siano, aby można było je bezpiecznie przechowywać, powinno zawierać między 15-18% wody. Skoszona zielonka zawiera ponad 70% wody, więc istotne jest, aby ją szybko wysuszyć. Ważne jest, aby suszenie przebiegało jak najszybciej, ponieważ w ten sposób udaje się zredukować straty w zawartości składników pokarmowych.
Zielonkę na siano rolnicy najczęściej suszą na polach, rozłożoną cienką warstwą na ziemi. Możliwe jest także dosuszanie siana w stodole. W mniejszych gospodarstwach używa się do tego celu wentylatorów. Duże gospodarstwa miewają do takich celów suszarnie mechaniczne.
Kiszenie zielonki
Aby zielonka mogła być skarmiana zimą, może zostać zakiszona. Kiszenie przeprowadza się w silosach czy rękawach, jednak rolnicy coraz częściej stosują kiszenie w balotach. Można powiedzieć, że są one już stałym elementem wiejskiego krajobrazu w naszym kraju. Ubita w baloty, świeżo skoszona zielonka jest owijana w folię, aby mogła zajść w tym beztlenowym środowisku fermentacja mlekowa. Zielonki na kiszonki powinny zawierać sporo węglowodanów. Dzięki fermentacji cukry proste zamieniane są na kwas mlekowy, co konserwuje tę paszę i konserwacja sianokiszonki zachodzi w sposób naturalny. Baloty są łatwe do transportowania i przechowywania, co sprawia, że ta metoda konserwacji zielonki jest szczególnie wygodna dla małych i średnich gospodarstw rolnych.
Jednak pasza, kiszonka dla zwierząt gospodarskich, to nie jedyna korzyść z uprawy zielonki. Jakie jeszcze ma ona zastosowanie?
Zielonka a produkcja biogazu i Odnawialne Źródła Energii (OZE)
Zielonki nie tylko sprawdzają się jako pasza, ale są także doskonałym substratem do produkcji energii. Wszystko to dzięki fermentacji metanowej, która jest skutecznym i ekologicznym sposobem pozyskiwania energii z biomasy. W biogazowniach podczas kontrolowanego procesu fermentacji biomasa przekształcana jest w wodę, dwutlenek węgla i metan. Mieszanina, która jest produktem końcowym tego procesu, to gaz palny, alternatywa dla gazu ziemnego. Dodatkowo powstała w tym procesie masa pofermentacyjna jest wartościowym nawozem, do wykorzystania w rolnictwie.
Do produkcji zielonki na potrzeby energetyczne bierze się pod uwagę rośliny, które zagwarantują wysoką produktywność biomasy. Kukurydza, ze względu na wysokie stężenie cukrów, jest często uznawana pod tym względem za jedną z bardziej efektywnych roślin.
Przetwarzanie substratów pochodzenia organicznego niesie nadzieję na obniżenie kosztów energii i zapobieżenie problemom, jakie wynikają z faktu, że zasoby paliw kopalnianych się wyczerpują. Biogazownie jawią się nie tylko jako rozwiązane problemów energetycznych, ale także jako szansa na rozwój dla rolników.
Produkcja biogazu wpisuje się także w drogę, jaką krajowa energetyka będzie musiała przejść w związku z unijnymi wytycznymi dotyczącymi wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w skrócie OZE. W celu wsparcia rozwoju instalacji OZE na terenach wiejskich funkcjonują dla rolników programy dopłat, takie jak „Energia dla wsi”. Z programów takich można sfinansować budowę nie tylko biogazowni, ale także instalacji fotowoltaicznych czy wiatrowych. Wprawdzie nabór wniosków do programu „Energia dla wsi” zakończył się w lutym 2024, jednak warto trzymać rękę na pulsie. Można spodziewać się, że nie będzie to ostatnia możliwość dla rolników, aby starać się o dofinansowanie na budowę biogazowni.
